سخن سردبیر

چکیده

شماره اول مجله زیست شناسی ایران، بنوعی اولین مجله علمی- ترویجی تخصصی زیست شناسی در کشور، مورد استقبال و حمایت صمیمانه جامعه زیست شناسی کشور قرار گرفت. برخی ایراد گرفته اند که سطح مطالب مجله بالاست. با توجه به اهداف ترسیم شده از سوی انجمن و هیئت تحریریه مجله محتوی مجله نمی تواند جز این باشد. در سخن سردبیر در شماره نخست نیز به این مهم تاکید شد که مجله زیست شناسی ایران در پی ارائه صرف مطالب و مقالات زیست شناسی به عنوان یک علم نیست، بلکه ما می خواهیم در کنار ترویج علم زیست شناسی به برنامه های آموزشی حال و آینده زیست شناسی بپردازیم. در کنار نقد و بررسی برنامه های آموزشی زیست شناسی، پرداختن به اهمیت نحوه آموزش و پژوهش و ضرورتهای حال و آینده آن، چالشهای آموزش امروزه زیست شناسی  در کشور و معرفی دیدگاه های نو در آموزش و پژوهش علوم با توجه ویژه به قلمرو آموزش و پژوهش زیست شناسی از اهداف اصلی مجله است. مقالات علمی زیادی به دفتر مجله ارسال می شود که اغلب در چارچوب همان هدف ترویج زیست شناسی می گنجند. در اینجا نیز ما ناچار به انتخاب مقالاتی هستیم که محتوی آموزشی فراگیرتر داشته باشند و در نتیجه طیف گسترده تری از خوانندگان بتوانند از آن بهره مند شوند؛ برای نیل به این مقصود درخواست ما این است که مولفان و مترجمان این دسته مقالات در انتخاب موضوع و خود مقالات این نکات را حتما در نظر بگیرند. از طرف دیگر تا زمانی که دانشوران و صاحب نظران زیست شناس کشور در پی تهیه و ارسال آثار مرتبط با هدف دوم مجله، یعنی پرداختن به برنامه های آموزشی و پژوهشی، اعم از نقد برنامه های جاری و یا ارائه راهکارهایی برای تفوق بر مشکلات امروزه  و ترسیم برنامه های آینده برای  پیشرفت و گسترش زیست شناسی و رشته های وابسته بر نیایند هیئت تحریریه مجله برای برآورده ساختن این ضرورت  ناگزیر ترجمه و تالیف این دسته از مقالات را به مترجمین و صاحب نظران مدعو خواهد سپرد تا هدف اصلی مجله فراموش نشود.
سده بیست و یک سده زیست شناسی و ژنتیک نام گرفته است. این اعتبار از یک سو به خاطر کشفیات و نوآوریهای خود زیست شناسی، بویژه در عرصه های مولکولی و ژنتیک، و از سوی دیگرهمگرایی آن با قلمروهای دیگر علوم پایه و غیره است که نقش آن را درتوسعه علوم و فنون و در مقیاس بزرگتر توسعه جوامع انسانی برجسته می سازد. در گزارش زیست شناسی جدید در سده بیست و یک[1] آمده است که امروزه دانشمند زیست شناس دیگر کسی نیست که از هر شاخه زیست شناسی چیزهایی می داند بلکه کسی است که ضمن داشتن دانش عمیق در یک قلمرو زیست شناسی در چندین قلمرو نیز اطلاعات خوبی دارد و می تواند با دانشمندان چند زمینه همکاری کند. گزارش یادشده از سوی شورای پژوهشهای ملی، بنیاد ملی علم، و دپارتمان انرژی امریکا در سال 2010 میلادی منتشر شده است و حاصل بررسی و تجزیه و تحلیل کمیته ای متشکل از500تن از اندیشمندان برای تعیین استراتژی و راههای آموزش علوم زیستی در سالهای آخر دبیرستان و دانشجویان کارشناسی در دهه های اینده است. اصل و اساس پیشنهادات در  این گزارش تاکید بر آموزش یکپارچه (integrated) دانشجویان و دانش آموزان سالهای آخر دبیرستان است. با توجه به پیشرفتهای بنیادی در زیست شناسی آموزش آن باید بنحوی موثر نشان دهنده چیزی باشد که از زیست شناسی عاید ما می شود. این آموزش باید مایه تجدید تفکر ما برای اولویت های پژوهشی و پیشرفت باشد. اینک زیست شناسی به مدد تکنولوژیهای نیرومند و مفاهیم برگرفته از علوم فیزیک، ریاضی، علوم کامپیوتری و مهندسی در میانه جهشهای انقلابی تازه است. بر پایه این گزارش علوم زیستی امروزه در وضعیتی قابل مقایسه با علم فیزیک در سده بییستم قرار دارد. دیگر آموزشهای سنتی برپایه واحدهای درسی تک بعدی و مفاهیم منتزع زیست شناسی جوابگوی نیازهای آینده نیست و باید در این روشهای آموزشی تجدید نظر کرد. گزارشگران بر پایه این پیشرفتها در تکنولوژی و علوم وابسته آموزش زیست شناسی یکپارچه را برای حل چهار مسئله چالشی جوامع  در امریکا و جهان دیده اند. این چهار زمینه عمده فعالیت آموزشی و پژوهشی عبارت اند از: بهداشت (برای بهبود روشهای تشخیص و درمان بیماریها بر پایه خصوصیات ژنتیکی و محیطی بی همتای هر فرد)، محیط زیست ( با تاکید بر توسعه وسایل کنترل، تشخیص و احیای عملکرد اکوسیستمها و تنوع زیستی)، انرژی (با تاکید بر توسعه انرژیهای پایدار بجای سوخت های فسیل) و غذا (با تاکید بر توسعه ظرفیت سازگاری محصولات گیاهی برای رشد پایدار و ایجاد محصولات گیاهی خوراکی مناسب برای کشت در جاهایی که بدانها نیاز است). یکپارچه دیدن اطلاعات علمی، نظریه ها، فنون و اندیشیدن در مورد مسائل پیچیده و درک عمیق تر سیستم های زیست شناختی را راه رسیدن درست و سریع به اهداف عملی این گزارش ، از جمله راه حلهای مبتنی بر زیست شناسی برای حل مسائل اجتماعی دانسته اند. آنچه از این یکپارچگی رشته ها عاید آموزش زیست شناسی و کاربردشان در پژوهش می شود رشته های درگیر را نیز منتفع خواهد ساخت.   
انجمن زیست شناسی ایران نیز در دوره مدیریت فعلی طی همان جلسات ابتدایی تصمیم به تهیه و تدوین سند ملی زیست شناسی کشور گرفت که پس از بارها ویرایش اینک برای تصویب در هیئت مدیره آماده است که متعاقباً، طی برگزاری بیستمین کنفرانس ملی زیست شناسی در اوایل شهریور ماه 97 در دانشگاه مراغه، برای تصویب نهایی در مجمع عمومی انجمن به رای گذاشته خواهد شد. پیش نویس آخر این سند به کلیات و اهداف کلان آموزش و پژوهش زیست شناسی و نیز سیاست ها و راهبردهای لازم برای پیشرفت و کاربردهای موثرعلوم زیستی برای توسعه کشور پرداخته است. در انتها نیز اقدامات لازم برای رسیدن بدین اهداف پیشنهاد شده اند. انجمن زیست شناسی ایران پس از به تصویب رسیدن این سند در سطح مجمع عمومی آن را برای آگاهی و بهره برداری به مدیریت کلان کشور و مجامع ذیربط خواهد سپرد. امیدواریم این فعالیت انجمن در کنار تلاشهای مشابه بتواند راهکارهای مفید گسترش و کاربردهای موثردانش زیست شناسی را در کشور ترسیم کند تا در سایه آن زیست شناسی در درازمدت و سطح ملی به مرتبه شایسته آن در عرصه آموزش و پژوهش دست یازد.



[1] A new Biology for 21^st Century, NRC (2009)