مروری بر بیماری صرع و همه‌گیرشناسی آن

نوع مقاله : مقاله مروری

نویسندگان

گروه زیست شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

چکیده

زمینه و هدف: صرع یک بیماری مزمن غیرواگیر عصبی است. مشخصه آن تشنج های مکرر است، که دوره‌های کوتاهی از حرکات غیرارادی در بخشی از بدن (جزئی) یا کل بدن را درگیر می‌کند و گاهی اوقات با از دست دادن هوشیاری همراه است. تقریباً 80٪ افراد مبتلا به صرع در کشورهایی با درآمد کم و متوسط زندگی می‌کنند. تخمین زده می‌شود که در صورت تشخیص و درمان صحیح، تا 70 درصد از افراد مبتلا به صرع می‌توانند بدون تشنج زندگی کنند. خطر مرگ زودرس در افراد مبتلا به صرع تا سه برابر بیشتر از افراد عادی است. سه چهارم افراد مبتلا به صرع که در کشورهای کم درآمد زندگی می‌کنند، درمان مورد نیاز را دریافت نمی‌کنند.

نتیجه‌گیری: با توجه به افزایش آمار صرع در ایران و جهان و مشکلات فرهنگی و اجتماعی افراد مبتلا به صرع، لزوم اطلاع-رسانی و فرهنگ‌سازی درباره واقعیت این بیماری احساس می‌شود. در این مقاله، ابتدا ضمن تعریف صرع و تشنج، تاریخچه و اهمیت بیماری مورد بررسی قرار می‌گیرد. سپس، علل صرع، انواع ییماری و عوارض اجتماعی آن معرفی می‌شوند. سرانجام، روش‌های درمان صرع و اپیدمیولوژی آن به صورت خلاصه مورد بررسی قرار می‌گیرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مروری بر بیماری صرع و همه­گیرشناسی آن

رضا مقدسی* و احمد علی معاضدی

اهواز، دانشگاه شهید چمران اهواز، دانشکده علوم، گروه زیست شناسی،

* نویسنده مسئول، پست الکترونیکی:  ghr.moghaddasi@gmail.com 

چکیده

صرع یک ​​بیماری مزمن غیرواگیر عصبی است که حدود 70 میلیون نفر در سراسر جهان به آن مبتلا هستند. مشخصه آن تشنج های مکرر است، که دوره­های کوتاهی از حرکات غیرارادی در بخشی از بدن (جزئی) یا کل بدن را (به صورت عمومی) درگیر می­کند و گاهی اوقات با از دست دادن هوشیاری همراه است. تقریباً 80٪ افراد مبتلا به صرع در کشورهایی با درآمد کم و متوسط زندگی می­کنند. تخمین زده می­شود که در صورت تشخیص و درمان صحیح، تا 70 درصد از افراد مبتلا به صرع می­توانند بدون تشنج زندگی کنند. خطر مرگ زودرس در افراد مبتلا به صرع تا سه برابر بیشتر از افراد عادی است. سه چهارم افراد مبتلا به صرع که در کشورهای کم درآمد زندگی می­کنند، درمان مورد نیاز را دریافت نمی­کنند. در بسیاری از نقاط جهان، مبتلایان به صرع و خانواده­هایشان از انگ و تبعیض رنج می­برند. با توجه به افزایش آمار صرع در ایران و جهان و مشکلات فرهنگی و اجتماعی افراد مبتلا به صرع، لزوم اطلاع­رسانی و فرهنگ­سازی درباره واقعیت این بیماری احساس می­شود. در این مقاله، ابتدا ضمن تعریف صرع و تشنج، تاریخچه و اهمیت بیماری مورد بررسی قرار می­گیرد. سپس، علل صرع، انواع ییماری و عوارض اجتماعی آن معرفی می­شوند. سرانجام، روش­های درمان صرع و اپیدمیولوژی آن به صورت خلاصه مورد بررسی قرار می­گیرد.

کلیدواژگان: تشنج، صرع، همه­گیرشناسی صرع

مقدمه

 

بیماری صرع یکی از مهم­ترین بیماری‌های تباه کننده عصبی(Neurodegenerative) در دنیاست که به­دنبال اختلال در انتقال پیام‌های عصبی بین سلول‌های مغز به وجود می‌آید. این بیماری تمام گروه­های سنی را درگیر می­کند. صرع، یک حالت و وضعیت است و نه یک بیماری عفونی یا مسری و در صورت عدم درمان، مشکلات زیادی برای بیماران به وجود می‌آورد (1). بیماری صرع بعد از سکته مغزی شایع­ترین بیماری عصبی در جهان است (2). صرع بیش از آنکه بر یک بیماری واحد دلالت داشته باشد به نوعی پدیدة بالینی اشاره می­کند، زیرا اشکال و علل بی­شماری برای صرع وجود دارند. به طورکلی، صرع یک بیماری مزمن با مجموعه­ای از علایم ناهمگون است که مشخصه مهم آن حملات تشنجی عودکننده است. میزان بروز و شیوع صرع در مناطق مختلف جهان متفاوت است. به طور کلی، در حدود 5 تا 30 در هر 10000 نفر از مردم جهان با این بیماری و عوارض آن دست به گریبان‍اند (3).

تعریف صرع

تشنج (Seizure)( از واژه Sacire  به معنی در اختیار گرفتنِ مالکیت چیزی) یا حمله عصبی، رویدادی حمله­ای، ناشی از فعالیت نورونی هم زمان و فوق­العاده غیرطبیعی در مغز است. به عبارت دیگر، تشنج رویدادی محدود و مختل­کننده­ عملکرد مغز است که در نتیجه تخلیه غیرطبیعی نورون­ها روی می­دهد. فعالیت غیرطبیعی مغز بسته به نحوة توزیع انرژی تخلیه شده، تظاهرات گوناگونی دارد: از فعالیت تشنجی تا تظاهرات بالینی که به سهولت قابل تشخیص نیستند (3).

معنای واژة صرع متفاوت از واژة تشنج است. صرع وضعیتی است که فرد دچار تشنج­های مکرر ناشی از نوعی فرآیند زمینه­ای مزمن می­شود. بنابراین، افراد مبتلا به تشنج­های منفرد یا تشنج­های راجعة قابل اصلاح یا پیشگیری، مبتلا به صرع به حساب نمی­آیند (3). از نظر بنیاد صرع (Epilepsy Foundation)، صرع نوعی نشانگان است که حداقل دو تشنج غیرقابل تشخیص در بیش از 24 ساعت داشته باشد (4). بر اساس تعریف "اتحادیه جهانی مقابله با صرع"  (International League Against Epilepsy, ILAE) در سال 2014  این بیماری دارای مشخصات زیر است:

الف. نمایش دو حمله تشنجی غیرقابل تحریک در بیش از یک شبانه­روز. و ب. بروز یک تشنج غیرقابل تحریک و احتمال بروز تشنج­های راجعه­ی عمومی مشابه،  بعد از دو تشنج غیرقابل تحریک، در طی ده سال بعدی (5).

تاریخچه بیماری صرع

در دوران باستان، بیماری صرع را حالتی روحی می­دانستند. در بین­النهرین اعتقاد به اثر الهه ماه و جن­گیری در بروز صرع داشتند و آن را "آفت دیو" می­پنداشتند. در متون پزشکی بابلی حضور ارواح خبیث را علت بیماری می­دانستند و برای درمان آن از روش­های روحانی استفاده می­کردند. در یونان باستان صرع را "بیماری مقدس" می­نامیدند و آن را مرتبط با تسخیر روح، جن و پدیده­های ماوراءالطبیعه (فرا سرشت) می­دانستند. بقراط منشا روحانی بیماری را رد کرد و علت آن را در مغز می­دانست و به جای واژه بیماری مقدس از واژه "بیماری بزرگ" (Grand Mal)  استفاده می­کرد (6).  بنابراین اسامی مختلفی که برای صرع لحاظ شده است، از طبیعت ناشناخته و پیچیده بیماری ناشی می­شود.

به دلیل اهمیت این بیماری و به منظور افزایش آگاهی مردم، 28 مارس (روز بنفش) به عنوان "روز جهانی صرع" و "کمپین بیرون از سایه" نامگذاری شده است.

عوارض اجتماعی بیماری صرع

افراد مبتلا به صرع از مشکلات مختلف اجتماعی رنج می­برند. بزرگ­ترین مشکل اشخاص مبتلا، نگرش منفی دیگران نسبت به آنها است. عدم اطلاع درست درباره بیماری و آمیختگی آن با خرافات، سبب بروز مشکلات متعددی مانند شرمساری اجتماعی، بدنامی ناشی از بیماری، طرد از اجتماع، مشکلات استخدام و افت تحصیلی می­شود. بنابراین بسیاری از بیماران مبتلا به صرع دچار ترس، از جمله ترس از عقب­ماندگی ذهنی و ترس از مرگ در ضمن حمله تشنجی می‍شوند. بسیاری از بیماران صرعی، با مشکلات جدی در یافتن شغل یا حفظ شغل خود روبه­رو هستند. از دست دادن صلاحیت رانندگی، یکی از پیامدهای منفی صرع در اجتماع است. از نظر فرهنگی نیز افراد مختلف فرزندان خود را از ازدواج با افراد مبتلا به صرع منع می­کنند (7).

بیماران صرعی با نوعی انگ و بحران فرهنگی درگیر می­باشند. هر چند که، میزان این انگ در جوامعی که برنامه­های آموزش سلامت کارآمدی دارند، به آهستگی در حال کاهش است. بیماران مبتلا به صرع در معرض خطر ابتلا به انواع گوناگونی از مشکلات روانپزشکی مانند افسردگی، اضطراب و روان­پریشی هستند. این خطر بسته به عوامل متعدد مانند شدت تشنج، سن بیمار و سابقه شخصی و خانوادگی ابتلا به اختلالات روانپزشکی بسیار متغیر است. افسردگی و خودکشی در بیش از 20 درصد افراد مبتلا دیده می­شود (3). در حدود 7/1 درصد بیماران صرعی دچار "مرگ ناگهانی بدون علت مشخص" (Sudden Unexpected Death in Epilepsy,SUDEP) می­شوند و سن شایع آن 15 تا 44 سالگی است (7). لذا اکثر افراد مبتلا به صرع، دچار مشکلاتی نظیر انزوا، محرومیت و افسردگی می­شوند (3).

درمان صرع

بیش از 30% بیماران مبتلا به صرع موضعی، به داروهای ضدصرع، مقاوم هستند. بنابراین ضرورت روش­های درمانیِ جدید و موثرتر، بیش از پیش احساس می­شود (8, 20). تولید داروهای نسل جدید، استفاده ترکیبیِ داروها(Polytherapy)  و تحریک عمقی مغز (Deep Brain Stimulation (DBS )) از جمله راهکارهای اصلی­اند (9-11). درمان صرع نیز طولانی مدت است و نیاز به عزم جدی دارد. بنابراین ضمن آموزش افراد مبتلا به صرع، آشنائی با استفاده از روش­های درمانی نوین ضروری به نظر می­رسد. در ایران حدود 250 هزار مورد از بیماران مصروع نسبت به درمان مقاوم هستند (7, 10).

برای مدت طولانی تصور می­شد که می­توان با دسترسی به یک داروی ضدتشنج (Antiepileptic) تمام انواع تشنج را درمان کرد، اما علل تشنج بسیار متنوع و مشتمل بر عوامل ژنتیکی، نقایص مادرزادی، عفونت­ها، تروما، نئوپلاسم (در عامیانه، تومور) و بیماری­های دژنراتیو (تباه کننده) می­باشد و تا به حال، داروها کمتر به صورت اختصاصی برای هر یک از علل فوق اثر می­کنند. در عین حال، داروهای کنونی نسبت به انواع تشنج، تا حدی اختصاصی­اند. درمان­های داروئی در یک­سوم بیماران باعث مقاومت داروئی می­شوند (2). لذا، محقیقین به دنبال داروهایی هستند که دارای یکی از سه سازوکار زیر باشند:

1)تقویت جریان­های مهاری گابائرژیک؛ 2) کاهش جریان­های تحریکی، معمولا گلوتامینرژیک؛ و 3) تعدیل جریان­های یونی. اثرات پیش­سیناپسی آزادسازی ناقل بسیار مهم است و برخی از اهداف مولکولی نیز برای آن شناسائی شده­اند. با توجه به این که داروهای ضدتشنج موجود بیشتر تسکین­بخش هستند نه درمان­کننده، لذا ضرورت یافتن روش­های درمانی جایگزین بیشتر احساس می­شود (2).

درمان بیمار مبتلا به اختلال تشنجی تقریباً همواره چند وجهی بوده، شامل موارد زیر است: درمان وضعیت­های زمینه­ای ایجادکننده تشنج، پرهیز از عوامل برانگیزاننده، مهار تشنج راجعه، از طریق درمان پیشگیرانه با داروهای ضدصرع یا جراحی و پرداختن به انواع مسائل روان­شناختی و اجتماعی. با توجه به علل و انواع متفاوت و پرشمار تشنج و نیز تفاوت­های موجود در اثربخشی و سمیت داروهای ضدصرع برای هر بیمار، طرح­های درمانی باید برای هر بیمار به طور جداگانه تدوین شوند (3, 11).

برخی از بیماران قادر به تشخیص شرایط خاص ایجادکننده تشنج هستند: بیمارانی که به دنبال محرومیت از خواب دچار تشنج می­شوند باید برنامه­ای طبیعی برای خواب  داشته باشند. بیمارانی در نتیجه مصرف الکل دچار تشنج می­شوند باید عادت مصرف الکل را اصلاح کنند. در موارد نادری تشنج در اثر محرک­هایی کاملاً اختصاصی مانند مانیتور بازی­های ویدئویی یا موسیقی با صدای فردی خاص (صرع رفلکسی) شروع می­شود. چون در اغلب موارد بین استرس و تشنج ارتباط وجود دارد. بنابراین ورزش، مراقبه و مشاوره مفید می­باشند (3, 11).

امروزه، مطالعات وسیعی در زمینه درمان صرع از طریق طب سنتی و استفاده از گیاهان داروئی در جریان می­باشد. امید می­رود با استفاده از تجارب طب سنتی به ساخت داروهایی با منشا طبیعی برای درمان صرع دست پیدا کنیم (12, 13).

پژوهشگران دانشگاه کالیفرنیا، نوعی دستگاه ضربان­ساز مغزی به نام WAND (Wireless Artifact-free Neuromodulation Device) طراحی کرده‌اند که می‌تواند امواج مغزی را تحلیل و با ارسال جریان­های الکتریکی ویژه­ای مانع حمله‌های تشنجی در افراد مبتلا به صرع شود. همچنین، امکان ارسال داده‌های تشنج نیز به پزشک وجود دارد. بنابراین، هزینه­های درمان صرع را به طور معنی­داری کاهش می­دهد. این دستگاه، نوعی تراشه مغزی بسیار ظریف است که در مغز نصب می‌شود و سبب ایجاد اختلال در عملکرد بدن و واکنش سیستم ایمنی نمی‌شود. این دستگاه برای بیماران مبتلا به پارکینسون نیز استفاده خواهد شد (14).

تا سال 1990 تقریبا شانزده داروی ضدتشنج در دسترس بود که از این تعداد، سیزده داروی ضدتشنج از نظر شباهت شیمیائی در پنج گروه طبقه­بندی شده­ بودند. این گروه­ها عبارتنداز: بابیتورات­ها، هیدانتوئین­ها، اکسازولیدین­دیون­ها، سوکسینامیدها و استیل­اوره­ها. این داروها یک حلقه مشترک ناهمگون دارند که انواع مختلفی از استخلاف­ها می­توانند بر روی آن قرار گیرند. بسیاری از این داروها حلالیت اندکی دارند ولی جذب آنها مناسب است و اغلب به پروتئین­های پلاسما اتصال پیدا نمی­کنند. داروهای ضدتشنج اکثرا با مکانیسم­های کبدی از گردش خون پاک می­شوند. بسیاری از آنها به متابولیت­های فعال تبدیل شده که توسط کبد پاک می­شوند. کلیرانس پلاسمائی اینها نسبتا پائین می­باشد و لذا داروهای ضدتشنج، دارای اثر طولانی­ یا متوسط می­باشند (2).

در دهه­های گذشته فعالیت قابل توجهی در زمینة درمان دارویی صرع شروع شده است؛ که شامل چند داروی جدید ضدصرع و بهبود فرمولاسیون داروهای قدیمی می­باشد. با این وجود، بیش از یک سوم بیماران مصروع، نسبت به درمان­های دارویی مقاوم می­باشند. بنابراین، سه هدف مهم دربارة صرع تعریف شده است: درک بهتر سازوکارهای پایه­ای فرایندهای ایجادکننده صرع؛ توسعه دانش سازوکارهای بیولوژیکی مقاومت دارویی، که باعث تولید داروهای جدید برای معکوس کردن یا پیشگیری از مقاومت می­شود و توسعه درمان­های تغییردهنده بیماری و بازدارندة پیشرفت صرع (15, 16).

همه­گیرشناسی  صرع

اپیدمیولوژی صرع در کشورها و مناطق مختلف، متنوع است. به طورکلی، شیوع مادام العمر صرع در کشورهای پیشرفته بین 7/10-5/3 به ازای هر 1000 نفر است. ولی، در آسیا ، جنوب صحرای آفریقا و آمریکای لاتین از 4/74-9/. به ازای هر 1000 نفر متغیر است. علاوه بر این ، شیوع مدت صرع در مناطق روستایی بیشتر از مراکز شهری است (17). بیماری صرع از جمله بیماری­هایی است که مطالعات گسترده­ای پیرامون همه­گیرشناسی (Epidemiology)، تشخیص و همچنین درمان آن در سطح جهان صورت گرفته است. مطالعات همه­گیرشناختی (اپیدمیولوژیک) صرع از نظر بررسی میزان بروز، شیوع بیماری، توزیع سنی، رابطه آن با وراثت، انواع مختلف آن و روش­های درمان در جوامع مختلف دارای اهمیت ویژه­ای است (7).

طبق تحقیقات انجام شده بیش از 70 میلیون نفردر دنیا به این بیماری مبتلا هستند که از این تعداد یک سوم آنان با وجود دریافت درمان‌های دارویی مختلف دچار تشنج‌های غیر قابل کنترل می‌شوند (18). احتمال ابتلا به صرع در همه افراد وجود دارد. اما، این مشکل بیشتر در کودکان (۳ تا ۶سال) و افراد مسن بالای ۵۵ سال دیده می‌شود. همچنین به ‌طور نامحسوسی در مردان بیشتر از زنان به وقوع می‌پیوندد. با وجود این که، درمان قطعی مشخصی برای این بیماری وجود ندارد. اما، به کمک دارو و سایر راهکارها می‌توان آن را کنترل کرد (8).

امروزه، ثابت شده است که فراوانی بیماری­های تباهی عصبی (Neurodegenerative Diseases) با افزایش امید به زندگی یا سن افراد در جوامع انسانی زیاد می­شود. بنابراین با در نظرگرفتن افزایش فرایند پیری در جمعیت جهان، شیوع بیمارهای تحلیل عصبی مانند آلزایمر، پارکینسون، فراوانی بیماری صرع در سال­های آینده افزایش می‌یابد (19).

مطالعات مختلف آمار متفاوتی از میزان شیوع صرع در کشورهای مختلف جهان گزارش می­کنند. ولی به طورکلی، فراوانی بیماری صرع در کشورهای توسعه نیافته نسبت به کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه به شکل قابل توجهی بیشتر است. میزان ابتلای جهانی به صرع در کشورهای پیشرفته 6 تا 7 مورد به ازای هر ده هزار نفر و در کشورهای در حال توسعه 49 مورد به ازای هر ده هزار نفر است. اگرچه با درمان استاندارد در 80% موارد می­توان حملات تشنجی را کنترل کرد، ولی میلیون­ها نفر در جهان، صرعِ کنترل نشده دارند (7). بر اساس مطالعه دیگری، میزان شیوع این بیماری در کشورهای زیر صحرای بزرگ افریقا دو تا سه برابر کشورهای صنعتی غیرگرمسیری گزارش شده است. میزان شیوع این بیماری در کشورهای پیشرفته 4 تا 10 مورد در هر ده هزار نفر و در کشورهای در حال توسعه 57 مورد در هر ده هزار نفر می­باشد. تعداد افرادی که در حال حاضر مبتلا به تشنج فعال (Active seizures) هستند حدود10-5 نفر در ۱۰۰۰ نفر است. تشنج فعال یعنی فرد در پنج سال گذشته حداقل یک بار دچار حمله شده باشد (17).

بر اساس مطالعات اپیدمیولوژیک Sing و Trevick در سال 2016 در حدود 90 درصد از 70 میلیون بیمار صرعی در کل جهان در کشورهای در حال توسعه زندگی می­کنند. به­علاوه، هر سال 4/2 میلیون نفر در کل جهان به این آمار افزوده می­شود. از طرفی، بر اساس آمار سازمان بهداشت جهانی فراوانی افراد مبتلا به صرع در کشورهای توسعه­یافته 10-4 نفر در 10000 نفر است. در حالی که این آمار در کشورهای در حال توسعه 57-14 نفر در 10000 نفر است. با وجود اختلاف در روش­های اندازه­گیری در کشورهای مختلف، فراوانی بیماری­های عفونی مانند نوروسیستی‌سرکوزیس (Neurocysticercosis ,NCC) (عفونت مغزی ناشی از خوردن گوشت خوک آلوده به کرم نواری تنیای مسلح) باعث افزایش فراوانی صرع می­شود. همچنین، در حالی که در کشورهای توسعه­یافته بیماری صرع بیشتر در کودکان و افراد مسن مشاهده می­شود؛ در کشورهای در حال توسعه، بیشترین فراوانی صرع  مربوط به دوران بزرگسالی است (5). در مطالعه دیگریEspinosa-Jovel و همکارانش به این نتیجه رسیدند که در حدود 80 درصد از بیماران صرعی در کشورهای با درآمد کم و متوسط زندگی می­کنند. این آمار با میزان بالای ترومای سر، آسیب­های پیش از تولد و عفونت­های بالای دستگاه عصبی مرکزی در این کشورها ارتباط دارد (4). (شکل 1).

با وجود کاهش بار بیماری از سال 1990 تا 2016، صرع هنوز هم یکی از علل مهم معلولیت و مرگ و میر در جهان است. در سال 2016 ، 9/45 میلیون بیمار در جهان مبتلا به صرع فعال بودند. از این بیماران، 24 میلیون نفر صرع ایدیوپاتیک فعال داشتند. شیوع صرع فعال با افزایش سن، با افزایش چشمگیر در 9-5 سالگی و در سنین بالاتر از 80 سالگی مشاهده  می­شود(15).

از نظر رابطه میزان بروز این بیماری و سن مریض نیز آمارهای متفاوتی وجود دارد. در یکی از تحقیقات انجام گرفته، این میزان در ده سال اول زندگی بخصوص در یک سال اول بیشتر بوده است. دهه دوم زندگی نیز از نظر فراوانی در مرتبه دوم قرار دارد. ولی بعد از آن با گذشت سن فراوانی بیماری کاهش می­یابد و مجددا در سنین 60 سال به بالا یک افزایش مختصر مشاهده گردیده است (7).

 

 

شکل 1 - شیوع بیماری صرع ایدیوپاتیک بر اساس  سن برای هر 100000 در هر دو جنس (15)

 

تعداد مبتلایان به این بیماری در ایران از متوسط جهانی بالاتر است، به طوری که در حدود 700 هزار نفر بیمار صرعی در ایران وجود دارد (17). بر اساس آخرین بررسی ملی درباره گسترش و شیوع صرع در ایران که در سال 2021 میلادی در نشریه نیچر منتشر شده است، میزان شیوع صرع در ایران 6/16 در هر 1000 نفر  با میانگین سنی 21- 19 سال به دست آمده است. آمار تفکیک هر یک از انواع صرع شامل، تشنج کانونی (59٪) ، صرع عمومی (38٪) و انواع ناشناخته صرع (3٪) در بین شرکت کنندگان تشخیص داده شد. شیوع کلی تشنج ناشی از تب نیز در طول زندگی 4/1 در هر 1000 نفر بود. همچنین، شیوع بیماری در بین گروه سنی 15 تا 19 سال بالاتر از سایر گروه­های سنی بود. بر اساس این مطالعه نیز، شیوع صرع در تمام طول زندگی یک نفر در ایران بالاتر از میانگین جهانی است. بر اساس این مطالعه، به نظر می­رسد شیوع بالای صرع در ایران به دلیل آسیب­های ناشی از حوادث جاده­ای، مسائل مربوط به شغل و عوارض ناشی از جنگ عراق علیه ایران است. همچنین، با وجود این که آمار دقیقی از شیوع صرع در کشورهای همسایه ایران (ترکیه، عراق و افغانستان) وجود ندارد، به نظر می­رسد که گسترش شهرنشینی در 90 سال اخیر و زندگی به سبک غربی باعث افزایش شیوع بیماری صرع در ایران شده است (17). بر اساس مطالعه دیگری درباره پراکنش صرع در مناطق مختلف ایران و علل ایجاد کننده آن، شیوع صرع در مناطق مرکزی، شمالی و شرقی ایران 5٪ بوده است. بیماری­های جسمی و وراثت به ترتیب با درصد 39 و 26 درصد از عوامل خطر شایع صرع بودند. همچنین به نظر می­رسد بیماری­های جسمی مهم­ترین عامل خطر در ایجاد صرع را تشکیل می‍دهند (20). (شکل2).

بنابراین بر اساس مطالعات Beghi (21) به طور کلی شیوع صرع فعال در کشورهای کم درآمد  و متوسط، بیشتر از کشورهای پردرآمد و توسعه یافته است. بر اساس این مطالعه آمار بیماری در کشورهای فقیر و در حال توسعه نسبت به کشورهای توسعه یافته به ترتیب 75/8 در مقابل 18/5 نفر در هر 1000 نفر است.

بنابراین به نظر می­رسد، عوامل اقتصادی-اجتماعی نقش تعیین کننده­ای در شیوع صرع فعال دارند (17, 21). در تائید این فرضیه Ngugi و همکارانش نیز نشان داده­اند که نه تنها شیوع صرع فعال در کشورهای در حال توسعه نسبت به کشورهای پیشرفته شیوع بیشتری دارد، بلکه در مناطق روستایی کشورهای در حال توسعه نیز در مقایسه با مناطق شهری همان کشورها شیوع صرع بیشتر است (22).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل 2- شیوع صرع در طول زندگی در گروه های سنی و جنسی (17)

 

نتیجه­ گیری

صرع یکی از بیماری های شایع است که در ایران و جهان

مشکلات زیادی را برای بیماران و خانواده­ها ایجاد می­کند. براساس اطلاعات موجود، صرع یک بیماری جهانی با پراکندگی متفاوت است. به طورکلی، شیوع صرع در کشورهای توسعه نیافته نسبت به کشورهای توسعه یافته بیشتر است. همچنین، شیوع صرع در مناطق روستائی نسبت به مناطق شهری در همه کشورها بیشتر است. با توجه به میزان بالای شیوع صرع در ایران نسبت به کشورهای منطقه و جهان و همچنین با توجه به نقش مهم عوامل جسمی در ایجاد صرع، به نظر می­رسد توجه جدی به عوامل ایجادکننده آن مانند ترومای ناشی از تصادفات رانندگی و عوامل شغلی مورد توجه قرار گیرد.

  1. 1.Hall JE. Guyton and Hall textbook of medical physiology e-Book: Elsevier Health Sciences; 2015.

    2.Bertram GK. Basic and Clinical pharmacology: McGraw-Hill Companies; 2012.

    3.Lowenstein DH. Seizures and Epilepsy.  Harrison's Principles of Internal Medicine, 20e: MC GRAW-HILL; 2017.

    4.Espinosa-Jovel C, Toledano R, Aledo-Serrano Á, García-Morales I, Gil-Nagel AJS. Epidemiological profile of epilepsy in low income populations. 2018.

    5.Singh A, Trevick SJNc. The epidemiology of global epilepsy. 2016;34(4):837-47.

    6.Magiorkinis E, Sidiropoulou K, Diamantis AJE, behavior. Hallmarks in the history of epilepsy: epilepsy in antiquity. 2010;17(1):103-8.

    7.Riyasi H, Taheri MHZ, Zadeh GS, Chahkandook FHZ. An epidemiological study of epilepsy and some clinical aspects of hospitalized epileptic patients in Birjand Valli-e-Asr hospital (2004-2006). 2008.

    8.Moghaddasi R, Moazedi A, Ghotbeddin Z, AKHOND M. Comparison of anticonvulsant effects of carbamazepine (CBZ) and unilateral low-frequency electrical stimulation (LFS) during kindling CA1 hippocampal in adult male rats %J Journal of Sabzevar University of Medical Sciences. 2020;27(4):594-603.

    9.Moghaddasi R, Moazedi AA, Ghotbeddin Z, Akhond MR. The effect of electrical low-frequency stimulation on balance and locomotor activity in adult male rats during epileptogenesis of dorsal hippocampal %J Feyz Journal of Kashan University of Medical Sciences. 2018;22(6):538-46.

    10.Altemus K, Lavenex P, Ishizuka N, Amaral D. Morphological characteristics and electrophysiological properties of CA1 pyramidal neurons in macaque monkeys. J Neuroscience. 2005;136(3):741-56.

    11.Bron GVR, et al. Handbook OF Experimental Pharmacology: Springer Press; 2009.

    12.Sahranavard S, Ghafari S, Mosaddegh MJS. Medicinal plants used in Iranian traditional medicine to treat epilepsy. 2014;23(5):328-32.

    13.Zhou A, Santacruz SR, Johnson BC, Alexandrov G, Moin A, Burghardt FL, et al. A wireless and artefact-free 128-channel neuromodulation device for closed-loop stimulation and recording in non-human primates. 2018:1.

    14.Campbell Teskey G, Young NA, Van Rooyen F, Larson SE, Flynn C, Monfils M-H, et al. Induction of neocortical long-term depression results in smaller movement representations, fewer excitatory perforated synapses, and more inhibitory synapses. 2006;17(2):434-42.

    15.Löscher W, Rundfeldt CJJoP, Therapeutics E. Kindling as a model of drug-resistant partial epilepsy: selection of phenytoin-resistant and nonresistant rats. 1991;258(2):483-9.

    16.Löscher WJEr. Animal models of epilepsy for the development of antiepileptogenic and disease-modifying drugs. A comparison of the pharmacology of kindling and post-status epilepticus models of temporal lobe epilepsy. 2002;50(1-2):105-23.

    17.Pakdaman H, Harandi, A.A., Gharagozli, K. et al. . Epilepsy lifetime prevalence in Iran: a large population- based national survey. Nature. 2021.

    18.Kandratavicius L, Balista PA, Lopes-Aguiar C, Ruggiero RN, Umeoka EH, Garcia-Cairasco N, et al. Animal models of epilepsy: use and limitations. Neuropsychiatric disease and treatment. 2014;10:1693-705.

    19.Ribeiro FM, Camargos ERdS, Souza LCd, Teixeira ALJRbdp. Animal models of neurodegenerative diseases. 2013;35:S82-S91.

    20.Sayehmiri K, Tavan H, Sayehmire F, Mohamadi I. Prevalence of Epilepsy in Iran Using Meta-Analysis and Systematic Review %J Journal of Advances in Medical and Biomedical Research. 2015;23(97):112-21.

    1. Beghi E. The Epidemiology of Epilepsy. Neuroepidemiology. 2020:191-85.

    22.Ngugi AK, Bottomley, C., Kleinschmidt, I., Sander, J. W. & Newton, C. R. Estimation of the burden of active and life-time epilepsy: A meta-analytic approach. Epilepsia 2010;51(5):883–90.

  • تاریخ دریافت: 22 فروردین 1401
  • تاریخ بازنگری: 25 فروردین 1401
  • تاریخ پذیرش: 15 دی 1401