چیستیِ ژن، کنکاشی تاریخی، زیست‌شناختی، معرفت‌شناختی، و فلسفی

نویسنده

همدان، دانشگاه بوعلی‌سینا، گروه گیاه‌پزشکی

چکیده

امروزه کمتر شکی در این هست که ایده­ ی "ژن" موضوع محوری سازمان ­دهنده ­ی زیست ­شناسی قرنبیستم بوده است. با این­حال، روشن است که دانش ژنتیک هیچ­گاه تعریف کلی پذیرفته­ شده ­ای از مفهوم ژن ارائه نکرده است. درعوض، پژوهش­ های بیش از یکصد­سال اخیر در حوزه ­ی ژنتیک منجر به ارائه ­ی مفاهیم متفاوتی از ژن شده، که گاه مکمل هم بوده و گاه هم با هم در تناقض اند. برخی فلاسفه و دانشمندان تلاش کرده­ اند تا با فروکاست انواع متفاوت مفاهیم ژن، چه به صورت "عمودی" به یک واحد بنیادی و چه به صورت "افقی" با جمع ­کردن آن ها تحت یک واژه ­ی کلّی، راهکاری برای برون ­رفت از این وضعیت ارائه کنند. دیگرانی هم راهکارهای کثرت ­گرایانه ­تری را دنبال کرده ­اند. در نتیجه، ژن به یک موضوع داغ در فلسفه ­ی ­علم بدل شده که پیرامون ­اش پرسش­های فروکاست، پیدایش، یا فراآیی مفاهیم و نظریه­ ها (همراه با هستی­ های شناختی مورد ارجاع­شان) مورد بحث­های پرشور قرار می ­گیرند. امّا، تاکنون، تلاش­ها برای رسیدن به اجماعی درباره ­ی این پرسش­ها به جایی نرسیده است. امروزه، با تکمیل توالی ژنوم انسان و شروع آنچه که عصر پساژنگان (postgenomic) خوانده می ­شود، ژنتیک دوباره در حال از سر گذراندن یک تغییر مفهومی است. لذا، مفهوم ژن که از دل یک قرن پژوهش­ های ژنتیکی به دست آمده، یک "مفهوم درتنش" بوده و هست.

کلیدواژه‌ها

  • تاریخ دریافت: 06 اردیبهشت 1397
  • تاریخ بازنگری: 06 اردیبهشت 1399
  • تاریخ پذیرش: 06 اردیبهشت 1399